Με τον όρο αναδιανομή εννοώ γενικά το κυρίαρχο μοντέλο κοινωνικο-οικονομικής πολιτικής στα δυτικά κράτη, που περιλαμβάνει κλιμακωτή φορολογία με ολοένα αυξανόμενους συντελεστές για τους πλούσιους και οικονομική ενίσχυση των φτωχών.
Ο αληθινός πλούτος μιας κοινωνίας συνίσταται στο σύνολο των αγαθών που παράγει, όχι στο χάρτινο χρήμα που χρησιμοποιούν τα μέλη της προκειμένου να πραγματοποιούν τις συναλλαγές τους
Καταρχήν να τονίσω πως ο ίδιος ο όρος «αναδιανομή» είναι εξαιρετικά παραπλανητικός, καθότι δίνει την εντύπωση πως εν αρχή ο πλούτος «διανέμεται» με κάποιον άδικο τρόπο, οπότε είναι δουλειά των πολιτικών να αποφασίσουν ποια θα ήταν μια πιο δίκαια διανομή και να την εφαρμόσουν στην πράξη. Πρόκειται για μια πλάνη η οποία καθίσταται εφικτή από την χρήση του χρήματος ως γενικευμένου μέσου ανταλλαγής. Η προσοχή του κόσμου φυσιολογικά επικεντρώνεται στην χρηματική κατάσταση του καθενός, ξεχνώντας πως χωρίς πραγματική παραγωγή, χωρίς πραγματικά προϊόντα και υπηρεσίες, τα χαρτονομίσματα και βιβλιάρια καταθέσεων είναι απλά άχρηστο χαρτί. Ο αληθινός πλούτος μιας κοινωνίας συνίσταται στο σύνολο των αγαθών που παράγει, όχι στο χάρτινο χρήμα που χρησιμοποιούν τα μέλη της προκειμένου να πραγματοποιούν τις συναλλαγές τους. Συνεπώς στον καπιταλισμό ο πλούτος παράγεται, δεν διανέμεται.
Στενά συνδεδεμένη με την παραπάνω πλάνη είναι η τάση του κοινού να ξεχνάει πως το μεγάλο μέρος του πλούτου των πλουσίων δεν βρίσκεται σε παχυλούς λογαριασμούς, βίλλες και κότερα, αλλά είναι επενδεδυμένο σε επιχειρήσεις (δηλαδή εργοστάσια, μηχανές, πλοία, γραφεία κτλ) οι οποίες παράγουν τον αληθινό πλούτο της κοινωνίας. Το αντίθετο φυσικά ισχύει για την κλίκα των πολιτικών οι οποίοι προωθούν την αναδιανομή: εκεί πραγματικά ο πλούτος είναι σχεδόν αποκλειστικά συγκεντρωμένος σε τραπεζικούς λογαριασμούς, σε βίλλες και πολυτελή αυτοκίνητα, με παραγωγή μηδέν.
Και βεβαίως η μεγαλύτερη πλάνη όλων, παιδί της μακράς μαρξιστικής νεο-ελληνικής παράδοσης, είναι η τάση του κοινού να αντιλαμβάνεται και να ερμηνεύει τον κόσμο με όρους κοινωνικο-οικονομικών τάξεων. Στο μυαλό του πολύ κόσμου από τη μία βρίσκεται η τάξη των πλούσιων καπιταλιστών που προσπαθεί να αφαιμάξει την κοινωνία, και από την άλλη στέκονται ηρωικά οι απλοί εργαζόμενοι που προσπαθούν να αντισταθούν στους εκμεταλλευτές καπιταλιστές. Το βασικό πρόβλημα με αυτήν την κοσμοθεωρία είναι ότι υποννοεί, και συχνά διατρανώνει ρητά («εργάτες όλων των λαών ενωθείτε!») ότι τα συμφέροντα ενός μέλους της εργατικής τάξης ταυτίζονται με τα συμφέροντα των υπόλοιπων μελών της τάξης του. Πρόκεται για τεράστιο ψέμα. Τα συμφέροντα του κάθε εργάτη διαφέρουν από τα συμφέροντα των υπόλοιπων εργατών, και θα αποδείξω ευθύς αμέσως το γιατί.
Ας υποθέσουμε πως οι πολιτικοί αποφασίζουν να φορολογήσουν τους 5.000 πλουσιότερους κατοίκους της χώρας και να δώσουν τα λεφτά (αφού φυσικά αφαιρέσουν το μερίδιο της τεράστιας γραφειοκρατείας που διεκπεραιώνει την όλη διεργασία) στους φτωχούς. Ας υποθέσουμε, χοντρικά, πως κάθε πλούσιος χάνει €100.000, και κάθε φτωχός κερδίζει €1000. Θα δεχτώ χωρίς συζήτηση πως τα €1000 που έβαλε στην τσέπη του ένας συγκεκριμένος φτωχός (ας τον ονομάσουμε Φ.) αποτελούν για αυτόν κέρδος. Το κρίσιμο ερώτημα αφορά τα υπόλοιπα €99.000 που αποσπάστηκαν από τον αντίστοιχο πλούσιο, καθώς και όλα τα υπόλοιπα 4.999×€100.000 που αποσπάστηκαν από τους υπόλοιπους πλούσιους, και από τα οποία ο Φ. δεν θα δει ποτέ δεκάρα.
Αυτά τα υπόλοιπα χρήματα, μπροστά στα οποία τα €1000 που έβαλε στην τσέπη του είναι σταγόνα στον ωκεανό, θα συνέφερε τον Φ. να μείνουν με τους πλούσιους ή να πάνε στους φτωχούς; Χωρίς αμφιβολία, θα τον συνέφερε να μείνουν με τους πλούσιους. Οι πλούσιοι, επειδή ακριβώς έχουν επενδεδυμένο το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου τους στην οικονομική παραγωγή της κοινωνίας προσφέρουν στον Φ. δύο πράγματα: α) αγαθά, και β) δουλειά. Κάθε ευρώ που αφαιρείται από τον πλούσιο είναι ένα λιγότερο ευρώ για την παραγωγή και την απασχόληση. Από την άλλη μεριά οι φτωχοί κατευθύνουν ολόκληρο σχεδόν το εισόδημά τους στην κατανάλωση. Τα χρήματα λοιπόν που αφαιρούνται από τους πλούσιους και πηγαίνουν στους υπόλοιπους (πλην του Φ.) φτωχούς θα τα βρει μπροστά του ο Φ. με την μορφή αυξημένων τιμών στα ράφια των καταστημάτων, καθότι η αυξημένη καταναλωτική ζήτηση το μόνο που καταφέρνει άμεσα είναι να ανεβάζει τις τιμές, καθιστώντας τα προϊόντα όλο και πιο ακριβά.
Η αναδιανομή τονώνει πάντα, χωρίς εξαίρεση, την ζήτηση των καταναλωτικών αγαθών, και μειώνει την ζήτηση των κεφαλαιωδών αγαθών. Το μακρόχρονο αποτέλεσμα είναι το ροκάνισμα της πλουτοπαραγωγικής ικανότητας μιας οικονομίας, μειωμένη παραγωγή, αυξημένες τιμές, μειωμένη αγοραστική δύναμη του καταναλωτή και οικονομικός μαρασμός
Σε βάθος χρόνου η αναδιανομή όχι μόνο δεν βοηθάει τους φτωχούς, αλλά αντίθετα φτωχαίνει τους πάντες, με πρώτους τους ίδιους τους φτωχούς (αν δεν ήταν έτσι, όλες οι τριτοκοσμικές κυβερνήσεις θα είχαν λύσει προ πολλού το πρόβλημα της φτώχειας). Για να το δούμε αυτό καλύτερα, ας χωρίσουμε όλα τα αγαθά της κοινωνίας σε κεφαλαιώδη αγαθά από τη μία πλευρά, και καταναλωτικά αγαθά από την άλλη. Η διαφορά μεταξύ των δύο ομάδων είναι ότι τα κεφαλαιώδη αγαθά παράγουν άλλα αγαθά (κεφαλαιώδη και καταναλωτικά), ενώ τα καταναλωτικά αγαθά δεν παράγουν τίποτα. Ολόκληρη η πρωτοφανής ευημερία των σύγχρονων καπιταλιστικών κρατών οφείλεται στην άνευ προηγουμένου συσσώρευση κεφαλαιωδών αγαθών. Ωστόσο στην ελεύθερη αγορά η παραγωγή ακολουθεί πάντα τη ζήτηση. Αυξημένη ζήτηση κεφαλαιωδών αγαθών θα επιφέρει αυξημένη παραγωγή κεφαλαιωδών αγαθών, ενώ αυξημένη ζήτηση καταναλωτικών αγαθών θα επιφέρει αυξημένη παραγωγή καταναλωτικών αγαθών. Η αναδιανομή τονώνει πάντα, χωρίς εξαίρεση, την ζήτηση των καταναλωτικών αγαθών, και μειώνει την ζήτηση των κεφαλαιωδών αγαθών. Το μακρόχρονο αποτέλεσμα είναι το ροκάνισμα της πλουτοπαραγωγικής ικανότητας μιας οικονομίας, μειωμένη παραγωγή, αυξημένες τιμές, μειωμένη αγοραστική δύναμη του καταναλωτή και οικονομικός μαρασμός.
Δεν ασχολήθηκα καθόλου σε αυτό το κείμενο με πλήθος άλλων σχετικών ζητημάτων, όπως την ηθική διάσταση της αναδιανομής, η οποία γίνεται πάντα με την απειλή της φυλάκισης ή της οικονομικής εξόντωσης (ειδάλλως κανένας άνθρωπος στα λογικά του δεν θα δεχόταν να πάρουν ετσιθελικά κάποιοι δημόσιοι υπάλληλοι τα χρήματά του και να τα δώσουν σε κάποιον άλλον, και ας λαϊκίζουν περί του αντιθέτου όλη μέρα οι μεγαλοδημοσιογράφοι στα κανάλια) και τις ψυχολογικές/κοινωνικές διαστάσεις του φαινομένου. Για παράδειγμα καλώ τον αναγνώστη να αναλογιστεί πόσες φορές στη ζωή του συνάντησε ανθρώπους οι οποίοι εργάζονται σε εποχιακά/τουριστικά επαγγέλματα το καλοκαίρι και κάθονται το χειμώνα προκειμένου να εισπράξουν το επίδομα ανεργίας, σε μια συνειδητή, ψυχρά υπολογισμένη πράξη η οποία φυσικά δεν έχει καμία σχέση με την μυθική ‘ανεργία που μαστίζει την νεολαία’. Πρόκειται κυρίως για νέους ανθρώπους, οι οποίοι αντί να εργάζονται και να αποκτούν διαρκώς εργασιακές γνώσεις και εμπειρίες, συνιστούν, για 6 μήνες κάθε χρόνο, βάρος στην κοινωνία. Παρόμοια παραδείγματα υπάρχουν άπειρα, παντού και πάντα το προϊόν της αναδιανομής και του υποτιθέμενου «κοινωνικού κράτους».
Αντώνης Βακιρτζής
Αναδιανομή: συμφέρει τους φτωχούς;
Αναδιανομή: συμφέρει τους φτωχούς;
που θα πάει θα το δουμε...