Πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση. Το 1942, με τους Ναζί να
δουλεύουν ήδη για την παραγωγή ατομικής βόμβας, και τον πόλεμο να είναι ιδιαιτέρως αμφίρροπος, (και για κάποιο καιρό η έκβαση να κλίνει υπέρ του Αξονα) δεν είναι καθόλου προφανές ότι το καθήκον του Επιστήμονα (ή επιστήμονα) ήταν να
μη δουλέψει στο Manhattan project. Οι πύραυλοι V2 ήταν μια ένδειξη για μια όχι αδύνατη τροπή του πολέμου. Αν επιπλέον ο επιστήμονας ήξερε/έμαθε για το Ολοκαύτωμα που ήταν εν εξελίξει, η ηθική του θέση γίνεται ακόμα πιο δύσκολη. Η γρήγορη σχεδόν καθολική συμφωνία στη συζήτηση αυτή ότι "η ατομική βόμβα είναι η ευκολη περίπτωση ανήθικης έρευνας από την οποία ο επιστήμονας (ή Επιστήμονας) όφειλε να απέχει" (παραφράζω, αλλά αυτό φαίνεται να είναι το συμπέρασμα), μάλλον υπεραπλουστεύει τα ηθικά διλήμματα των συμμετόντων και υποτιμά/υποβιβάζει την πραγματικότητα ενός ολοκληρωτικού πολέμου όπως ήταν ο ΙΙ Παγκόσμιος και την ηθική αξίωση του γρήγορου τερματισμού του με ήττα του Άξονα. Προσοχή,
δεν μιλάω για την απόφαση χρήσης της βόμβας το 1945, αλλά για την απόφαση συνεισφοράς στην έρευνα για τη βόμβα το 1942 ή το 1943 ή το 1944. Θυμίζω ότι οι Γερμανοί παραδόθηκαν το καλοκαίρι του 1945, δυο μήνες πριν την πρώτη πυρηνική δοκιμή.
Ο επιστήμονας έχει ηθική υπόσταση, και η έρευνά του σαφώς μπορεί να μην είναι (συνήθως δεν είναι) ηθικά ουδέτερη -- αλλά οι προφανείς περιπτώσεις ανήθικης έρευνας δυστυχώς είναι λιγότερες από τις γκρίζες -- η έρευνα του Μένγκελε είναι μια τέτοια προφανής περίπτωση.
Μια επιπλέον διάκριση που αξίζει τον κόπο να γίνει είναι μεταξύ μέσου και σκοπού. Δηλαδή είναι χωριστά θέματα αν τα ερευνητικά μέσα είναι ανήθικα, και αν υπάρχει ανήθικος στόχος. Δυστυχώς αυτή η διάκριση κυρίως δυσκολεύει το πρόβλημα, δεν το διευκολύνει. Π.χ., ο πειραματισμός σε ζώα (μέσον) για την ανάπτυξη φαρμάκων προς όφελος του ανθρώπου (σκοπός). Στο Manhattan project από την άλλη η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από το σκοπό.
Η φιλοσοφία αποτελεί βασικό κλάδο γνώσης για τέτοια θέματα πάντως. Το να προσεγγίσει κανείς το θέμα πχ της βιοηθικής μόνο με τα εφόδια της ανατροφής του και της προσωπικότητάς του, χωρίς εξειδικευμένη φιλοσοφική κατάρτιση, ειδικά αν πρόκειται να κάνει κανονιστικές ρυθμίσεις (νόμους, κανονισμούς), είναι μάλλον ανεύθυνο. Σε μικρότερη κλίμακα, η μελέτη ηθικής φιλοσοφίας για τον κάθε επιστήμονα είναι απαραίτητη για τη σωστή πορεία του.
Τελευταία σημείωση: Είναι όχι δύσκολο να διολισθήσει κανείς στη δαιμονοποίηση της εφαρμοσμένης έρευνας, καθώς αυτή πολύ πιο συχνά "λερώνεται" από τις εφαρμογές της.
ΥΓ Αν ενδιαφέρεστε για φιλοσοφία της επιστήμης, στη λίστα θα έβαζα και τον Πόπερ: The Logic of Scientific Discovery, 1934
Τα θέματα της ηθικής όμως (όπως και στον Kuhn) δεν είναι πρωτεύοντα σε αυτές τις πραγματείες.
Για το θέμα της ηθικής, το επόμενο βιβλίο του Τόντοροφ: «Μνήμη του κακού. Πειρασμός του καλού», 2003, Εκδόσεις Νεφέλη είναι πάρα πολύ καλό.
ΥΥΓ Για φιλοσοφικά βιβλία, αν έχετε άνεση στη γλώσσα που πρωτοεκδόθηκαν, να τα προτιμάτε. Η μετάφραση είναι τιτάνιο έργο, και όχι πάντα επιτυχημένο.
Η γνώμη μου είναι ότι ο αμοραλιστής φοιτητής δεν μπορεί να εξελιχτεί σε Επιστήμονα.
)
) κλπ, προφανώς το Πανεπιστήμιο, τουλάχιστον σήμερα δεν εκπληρώνει καθόλου την έννοιά του.
). Έχοντας φυσικά διαβάσει τα αντίστοιχα πονήματα... Είναι πολλά τα € παιδιά!