Πρόκειται για μία από τις πιο κακόηχες λέξεις, μια κραυγή που θαρρείς ξεστόμισε ο καλικάντζαρος του «Χάρι Πότερ». Στην πραγματικότητα, η λέξη «Γκούγκολ» (Google) ήταν απλώς η αντίδραση ενός εννιάχρονου όταν ο μαθηματικός θείος του (ο Edward Kasner, το 1938) προσπάθησε να του περιγράψει έναν πολύ μεγάλο αριθμό. Οσο και αν ακούγεται απίστευτο, αυτό το παιδικό επιφώνημα καθιερώθηκε ως ο όρος που περιγράφει τον αριθμό 1 ακολουθούμενο από 100 μηδενικά και το 1998 έγινε η λέξη-επωνυμία μια νεόδμητης εταιρείας λογισμικού που έδινε στους επισκέπτες του Διαδικτύου τη δυνατότητα να αναζητούν πληροφορίες. Οταν, μετά το 2002, η μηχανή αυτή αναζήτησης σάρωσε όλον τον ανταγωνισμό και έγινε το κύριο εργαλείο όλων των δικτυωμένων, η λέξη «Google» μετατράπηκε σε... ρήμα που προφερόταν στις γλώσσες όλου του κόσμου: «Το γκούκλωσα και βρήκα ότι...». Για άλλη μία φορά ο χαρακτηριστικά αμερικανικός παλιμπαιδισμός είχε εμπλουτίσει τον γλωσσικό πολιτισμό μας!
Οσο όμως και αν γκρινιάζουμε οι γλωσσικά ευαίσθητοι, της Google της βγήκε η επιλογή, ίσως επειδή «από μικρό... μαθαίνεις την αλήθεια». Τη στιγμή αυτή η μηχανή της έχει μερίδιο μεγαλύτερο από το 42% της αγοράς (με περίπου 2,5 δισ. αναζητήσεις μηνιαίως), φέροντας την εταιρεία στην κορυφή των 15 επικρατέστερων μηχανών αναζήτησης παγκοσμίως. H δεύτερη, η Yahoo, έχει το 17% και η MSN Search - της Microsoft - το 14%. Τέταρτη είναι μια άλλη μηχανή της Google που ψάχνει για εικόνες, η Google Image Search, με μερίδιο 5%.
Στην κορυφή η Google έφθασε χάρη στο πανέξυπνο λογισμικό της, το οποίο από τη μια σαρώνει διαρκώς το Διαδίκτυο και «αντιγράφει» τις ιστοσελίδες του και από την άλλη βρίσκει και μας παραθέτει τις ιστοσελίδες που σχετίζονται με την αναζήτησή μας σε χρόνο ρεκόρ. Βεβαίως η συνεχής μεγέθυνση του Διαδικτύου συνεπάγεται ότι το έργο αυτό δεν γίνεται με απλή υπολογιστική ισχύ: ένα διαρκώς επεκτεινόμενο δίκτυο μικροϋπολογιστών, μοιρασμένο σε 68 «ταμιευτήρες δεδομένων» (data centers) ανά τον κόσμο, μοιράζεται τη δουλειά. Λέγεται ότι ο αριθμός των υπολογιστών αυτών έχει ήδη ξεπεράσει τα 100.000 τεμάχια καθιστώντας το δίκτυο της Google το μεγαλύτερο παγκοσμίως.
Αν όμως οι υπηρεσίες της παρέχονται δωρεάν, τότε από πού τα κέρδη και ο «θησαυρός»; H απάντηση βρίσκεται στη στοχευόμενη διαφήμιση. Αλλωστε αυτή ήταν και η σπίθα που μετέτρεψε μια απλή διδακτορική διατριβή στη μεγαλύτερη επιχειρηματική επιτυχία του νέου αιώνα.
Ηταν το 1995 όταν δύο υποψήφιοι διδάκτορες Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Στάνφορντ των ΗΠΑ, ο Λάρι Πέιτζ (Larry Page) και ο Ρωσοεβραίος την καταγωγή Σεργκέι Μπριν (Sergey Brin), πάσχιζαν να φτιάξουν μια μηχανή αναζήτησης καλύτερη από όσες προϋπήρχαν. Για εξοπλισμό τους είχαν ό,τι έβγαζε το πανεπιστήμιο σε απόσυρση: παρωχημένοι υπολογιστές κάθε είδους, τους οποίους ξαναζωντάνευαν και δικτύωναν με το ελεύθερο λειτουργικό σύστημα Linux. Τότε ήταν που έτυχε να διαβάσουν ένα ακαδημαϊκό άρθρο για τις προοπτικές της διαφήμισης μέσα από μηχανές αναζήτησης. Το σκέφτηκαν και... εγκατέλειψαν το διδακτορικό τους, το 1998, για να χτίσουν την εταιρεία τους και να «αλλάξουν τον κόσμο». Αρχικά σε ένα γκαράζ - πού αλλού; - και έπειτα στην τωρινή έδρα τους, στο Mountain View της Καλιφόρνιας.
Με το πρωτοφανές επιχειρηματικό ρητό «Μην κάνεις κακό» («Do no evil») οι δύο μηχανικοί έχτισαν μια εταιρεία που αδιαφορούσε σχεδόν για το κέρδος. Επέβαλαν περιορισμούς στο μέγεθος και στη θέση των προβαλλομένων διαφημίσεων δρώντας περισσότερο ως εταιρεία προστασίας του καταναλωτή. Αυτό τους έκανε να περάσουν τέσσερα δύσκολα χρόνια, μολονότι από το 1999 - και ως σήμερα - κέρδιζαν απανωτά τα βραβεία καινοτομίας και τεχνολογικής αριστείας. Το 2002 αποφάσισαν να απευθυνθούν και στην πλατιά μάζα των μικροδιαφημιζομένων επιτρέποντάς τους να πληρώνουν μόνο όταν κάποιος επισκέπτης έκανε «κλικ» επάνω στη διαφήμισή τους. H ανταπόκριση υπήρξε θυελλώδης: μέσα στην πρώτη χρονιά που εφαρμόστηκε το νέο μοντέλο πωλήσεων δεκαπλασίασε τα έσοδα. Επειτα, το 2003, ο Μπριν είχε την ιδέα να χτίσει ένα λογισμικό που θα προωθούσε τις διαφημίσεις και σε όλους τους δικτυακούς τόπους που είχαν περιεχόμενο σχετικό με εκείνο που αναζητούσε ο επισκέπτης. H κίνηση αυτή είχε αποτέλεσμα αφενός η Google να γίνει ακόμη πιο θελκτική και αφετέρου να χρηματοδοτήσει το τότε ανερχόμενο φαινόμενο των προσωπικών ιστο-ημερολογίων (blogs). Αυτή η ριζοσπαστική προσέγγιση και η τεχνολογική ανωτερότητα της μηχανής της έφεραν τα επόμενα χρόνια διαφημιστικά έσοδα μεγαλύτερα από εκείνα των περισσοτέρων τηλεοπτικών δικτύων ή εκδοτικών οργανισμών. Μόνο μέσα στο 2005 η Google εισέπραξε 6,1 δισ. δολάρια από τις διαφημίσεις!
Ο Λάρι Πέιτζ (αριστερά) και ο Σεργκέι Μπριν είναι μόλις 32 ετών αλλά είναι - δυνητικά - οι ισχυρότεροι άνθρωποι της Γης: έχουν στα χέρια τους όλο το Διαδίκτυο και γνωρίζουν για τον κάθε επισκέπτη του περισσότερα από οποιονδήποτε άλλον
Τα δύο τελευταία χρόνια ήταν η περίοδος της μεγάλης επέκτασης της Google. Προσέλαβε τα καλύτερα μυαλά των ανταγωνιστών της αυξάνοντας το προσωπικό της στα 4.000 άτομα παγκοσμίως. Παρέταξε 13 συνολικά υπηρεσίες, από e-mail με διαθέσιμο χώρο 100πλάσιο των ανταγωνιστών (G-mail) ως ανάγνωση σελίδων από βιβλία (Google-Print), περιήγηση του πλανήτη μας από δορυφόρο (Google-Earth), διαχείριση βίντεο και τηλεφωνία μέσω Διαδικτύου... όλα δωρεάν. Η μετοχή της Google εξακοντίστηκε από τα 98 δολάρια πριν από ενάμιση μόλις χρόνο στα 400 δολάρια σήμερα! H τωρινή αξία της επιχείρησης εκτιμάται στα 127 δισ. δολάρια και η περιουσία καθενός από τους δύο 32χρονους συνιδρυτές της στα 11 δισ. δολάρια. Βρίσκονται ήδη στη 16η θέση των 400 πλουσιοτέρων του «Forbes» και το περιοδικό «Financial Times» τους ανακήρυξε στις 23 Δεκεμβρίου 2005 «ανθρώπους της χρονιάς».
Εκείνα όμως που ετοιμάζουν για το μέλλον οι Πέιτζ και Μπριν είναι αυτά που πραγματικά θα συγκλονίσουν τον κόσμο. Από όλες τις αναλύσεις που διαβάζουμε σχετικά προκύπτει ότι δουλεύουν ήδη με «δύο αντίγραφα του Internet». Το ένα είναι το «ζωντανό», αυτό που επισκεπτόμαστε καθημερινά μέσω της πύλης τους. Το άλλο είναι εκείνο που θα μπορούμε να επισκεφθούμε με διπλάσια ταχύτητα επειδή θα βρίσκεται «φρεσκοκατεψυγμένο» στους δικούς τους υπολογιστές. Τα πλεονεκτήματα αυτής της «υπερταχείας προσπέλασης» είναι ότι θα μπορούμε όλοι να έχουμε συνεχή ροή βίντεο, τηλεοπτικών προγραμμάτων, τηλεφωνικής σύνδεσης και βιντεοδιάσκεψης, βιβλιοαναζήτησης και ανάγνωσης... τα πάντα όσα υπάρχουν στον πολιτισμό μας και καταχωρίζονται στο Διαδίκτυο χωρίς κανένα - ή ελάχιστο - κόστος! Αν συνυπολογίσουμε και τις διαδόσεις για την κυοφορία ενός δωρεάν δικτυακού λειτουργικού συστήματος και εφαρμογών τύπου «Microsoft Office», τότε διαγράφεται κάτι το πρωτοφανές: ένας παγκόσμιος δικτυακός υπερυπολογιστής της Google μέσω του οποίου θα εργαζόμαστε και θα μπορούμε να δούμε και να ακούσουμε τα πάντα, από όποια συσκευή μας, και στον οποίο θα είμαστε όλοι δωρεάν συνδρομητές - αρκεί να δεχόμαστε τις διακριτικές διαφημίσεις που «μας ταιριάζουν». Και ο υπερυπολογιστής αυτός - ή, καλύτερα, η Τεχνητή Νοημοσύνη του - θα διαβάζει, θα βλέπει και θα ακούει τα πάντα!
Τα μειονεκτήματα εστιάζονται στην τεράστια δύναμη που αποκτά αυτός ο ιδιοκτήτης του «υπέρτερου Internet»: όταν επισκέπτεσαι όχι το περιεχόμενο δικτυακών κόμβων που είναι άναρχα κατανεμημένοι στον Παγκόσμιο Ιστό αλλά το αντίγραφό του σε υπολογιστές ενός ιδιοκτήτη, τότε αυτός γνωρίζει τα πάντα για εσένα και τις προτιμήσεις σου, γνωρίζει την αλληλογραφία σου και τις κινήσεις σου. Το δέλεαρ μπορεί να είναι φοβερό αλλά και η δυνατότητα του «παγκόσμιου ευεργέτη» να μετατραπεί σε «Μεγάλο Αδελφό» επίσης. Ως πότε και με ποια εχέγγυα θα τηρείται το δόγμα «Μην κάνεις κακό» της Google; H ιστορία των επαναστάσεων και των εκκλησιών μετά την αναρρίχησή τους στην εξουσία δεν μας αφήνει περιθώρια εφησυχασμού.
H Ευρώπη αντεπιτίθεται
Το γιγάντωμα της Google και η συσπείρωση των επίσης αμερικανών ανταγωνιστών της δεν άφησαν αδιάφορους τους ευρωανησυχούντες. Από πέρυσι ο πρόεδρος της Γαλλίας Ζακ Σιράκ μιλάει «έξω από τα δόντια» για τη νέα απειλή: «Ο πολιτισμός δεν είναι εμπόρευμα και δεν μπορεί να αφεθεί στις τυφλές δυνάμεις της αγοράς» τόνισε στα εγκαίνια μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας. «Πρέπει να υπερασπιστούμε σθεναρά την πολιτισμική πολυμορφία του κόσμου απέναντι στην επελαύνουσα ομοιομορφία».
Επειτα, στις 30 Αυγούστου 2005, σε ομιλία του στη Ρεν, ο Σιράκ σήμανε προσκλητήριο για μια ευρωπαϊκή μηχανή αναζήτησης που θα απέκρουε τον αγγλοσαξονικό πολιτισμικό ιμπεριαλισμό: «Βρισκόμαστε στο μέσον ενός παγκόσμιου ανταγωνισμού για τεχνολογική υπεροχή» είπε. «Στη Γαλλία, στην Ευρώπη, διακυβεύεται η αυτοκυριαρχία μας». Τέλος, στην πρωτοχρονιάτικη ομιλία του προς το έθνος ο Σιράκ εξήγγειλε ως βασική προτεραιότητά του για το 2006 το Project Quaero, την υλοποίηση δηλαδή της ευρωπαϊκής μηχανής αναζήτησης. «Σήμερα» είπε «χαράσσεται η νέα γεωγραφία της γνώσης και των πολιτισμών. Αύριο εκείνο που δεν θα είναι ευρέσιμο στο Διαδίκτυο κινδυνεύει να είναι αθέατο από τον κόσμο».
Η εκστρατεία του Σιράκ δεν είναι εντελώς μοναχική: πίσω του έχει συσπειρώσει έναν γαλλογερμανικό άξονα επιστημόνων και εταιρειών τεχνολογίας αιχμής που οραματίζονται την αναγέννηση της Γηραιάς Ηπείρου. Ενώ αρχικά το Quaero («Ερευνώ» στα λατινικά) βρισκόταν μόνο στο μυαλό μιας χούφτας επιστημόνων από διάφορα ακαδημαϊκά και ερευνητικά ιδρύματα, σήμερα συνασπίζει γνωστές επιχειρήσεις, όπως η Thomson, η France Telecom και η Deutsche Telekom, η γαλλική ΓΓΕΤ (CNRS), το RWTH Aachen και το Πανεπιστήμιο της Καρλσρούης - με το InterACT Center -, το Studio Hamburg και το INA (Institut National de l' Audiovisuel), το γαλλικό Εθνικό Ιδρυμα Ερευνας στην Πληροφορική και τα Συστήματα Ελέγχου (INRIA), η Bertin Technologies και ο όμιλος Saint-Gobain. Τελευταίος, αλλά και σημαντικότατος, προσήλυτος ήταν ο εκδοτικός κολοσσός της Γερμανίας Bertelsmann, o οποίος αναμένεται - τις στιγμές που γράφονται αυτές οι γραμμές - να υπογράψει συμφωνία μέσω της θυγατρικής του Empolis για τη συμμετοχή με πακτωλό χρημάτων. Σημειώνεται ότι η Bertelsmann βρίσκεται ήδη στο «μονοπάτι του πολέμου» με την αμερικανική στρατηγική σύμμαχο της Google Time Warner από πέρυσι, όταν συγχώνευσε τη θυγατρική της παραγωγό μουσικής BMG με εκείνη της ιαπωνικής Sony στη Sony BMG Music Entertainment.
Τεχνολογικά η νέα μηχανή αναζήτησης θα βασιστεί στη δομή μιας υπάρχουσας μηχανής, της Exalead, και σε κάποιες καινοτόμες μεθόδους καταλογογράφησης που διερευνά το INRIA. Σύμφωνα με τους σχεδιαστές της Quaero, η ευρωπαϊκή μηχανή θα απέχει παρασάγγας από τους ανταγωνιστές της καθ' όσον δεν θα αναζητεί απλώς στοιχεία στο Διαδίκτυο αλλά θα επιτρέπει τη μετάφραση και την καταλογογράφηση εικόνων, ήχου και κειμένων. Θα «τρέχει» σε όλες τις πλατφόρμες - υπολογιστές, κινητά τηλέφωνα ως και τηλεοράσεις - και η τεχνολογία της θα πωληθεί σε παραγωγούς και χρήστες οπτικοακουστικού περιεχομένου, όπως τηλεοπτικές επιχειρήσεις, παραγωγούς κινηματογραφικών ταινιών κτλ.
Είναι όλα αυτά αρκετά για να ανακόψουν μια Google που τον Νοέμβριο έφθασε να κατέχει το 40% της αγοράς των ΗΠΑ και ακόμη περισσότερο της παγκόσμιας; Δύσκολο, αλλά, όπως διατράνωσε και ο πρόσφατος ευρωπαϊκός δορυφόρος Galileo, η αρχή είναι το ήμισυ του παντός... και πολύ περισσότερο από το τίποτε!
του Τάσου Καφαντάρη
To BHMA
